N 4 Sint-Adrianus kerk
De huidige r.k. kerk aan de Molenstraat dateert uit 1931 en is ontworpen door Jos Margry. De bouwstijl is neogotisch, maar de ruimtebeleving is door onbelemmerd zicht op het hoofdaltaar vernieuwend. Doordat de kerk recent is ontdaan van zijn latere toevoegingen is deze in haar oorspronkelijke vorm te bewonderen. Met name het netgewelf en de secco’s (muurschilderingen op droge kalk) van de kruiswegstatie zijn zeker de moeite van het bezichtigen waard.
Bouwgeschiedenis
Dit Rooms Katholieke kerkgebouw is gewijd aan St. Adrianus. De parochiekerk met brede spitsbogen is samen met de bijbehorende pastorie en de ommuring van het kerkplein in 1928 ontworpen door Jos. Margry (Josephus Cornelius Franciscus; 1888-1982) en gebouwd 1930-1931 door aannemer Van Sambeek uit Haarlem. De bouwstijl is een van de neogotiek afgeleide stijl, de ‘Rotterdamse gotiek’. De architect heeft in zijn ontwerp een nieuw liturgisch uitgangspunt voor de kerkbouw toegepast, waarbij onbelemmerd zicht op het hoofdaltaar een rol speelde. De kerk is de laatste van de 54 kerken die gebouwd zijn door de drie kerkenbouwmeesters uit de familie Margry (E.J., A.A.J. en Jos.).
De parochie van St. Adrianus gaat terug tot zeker het begin van de 14de eeuw. De bouw van de huidige kerk was een plaatselijk prestige-project. Het koor is vanwege de situering van het beschikbare terrein op het noordwesten georiënteerd. De kerk verving een eerdere St. Adrianuskerk van 1870 aan de Dijkweg (stond vóór het Rooms Katholieke kerkhof), die wederom een voorganger had van 1790. Ook de huidige Nederlands Hervormde kerk aan het Wilhelminaplein was vóór de reformatie een St. Adrianuskerk.
De nieuwe Adrianuskerk aan de Molenstraat 29 werd 29 september 1931 in gebruik genomen. Daarna is er nog vele jaren hard gewerkt om de kerk te verfraaien. Door de liturgische vernieuwing na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) is de kerk in 1971 enorm veranderd, waarbij o.a. de authentieke teakhouten kerkbanken werden verbouwd tot lichtarmaturen. Van het altaar, naar ontwerp van Margry, is sinds de jaren 1970 alleen de Calvariegroep van Van de Winkel (Den Haag) bewaard. Op de plaats van het hoofdaltaar staat het orgel, aangekocht in 1969 en geplaatst in 1972 (gebouwd door firma L. Verschueren). Kerst 1971 is de kerk in gebruik genomen als multifunctioneel gebouw.
In de jaren ’90 gingen er stemmen op dat er wel wat al te rigoureus was veranderd. Bij restauraties in 1985 en 2001 zijn veel van de eerdere, verstorende wijzigingen ongedaan gemaakt. De kerkvloer en het bankenplan dateren uit 2001. Centraal staat de altaartafel, met daaromheen de stoelen van de parochianen. Op 18 november 2001 is de vernieuwede kerk in gebruik genomen. De huidige kerkinrichting wordt omschreven als “bewaard uit het verleden, weer helemaal klaar voor de toekomst”.
Het gebouw
De basilicale kerk bestaat uit een breed middenschip met zeer smalle zijbeuken (gangpaden) en een priesterkoor met vijfhoekige apsis met kooromgang, geflankeerd door links de paramentenruimte en rechts de sacristie. Aan de voorzijde staat een forse, vierkante toren en een portaal. Daarachter de ruimte onder het orgelbalkon en rechts de doopkapel en doorgang naar doopkamer met kluis, waarvan de deur afkomstig is van de voorgangerkerk van 1868. Rechts sluit de pastorie aan op de voorgevel van de kerk
De voorgevel wordt bepaald door drie achter elkaar geplaatste vrij steile topgevels met trapmotief, waarachter resp. het portaal, het orgelbalkon en het schip. In de voorgevel bieden een centrale hoofdingang met openslaande deuren onder spitsboog met raam en secundaire ingangen aan weerszijden toegang tot portaal. Daarboven in de topgevel van het orgelbalkon bevindt zich een hoog en breed spitsboogvenster. De zeer hoge torenspits, voorzien van smeedijzeren kruis, maakt ca. een derde van de hoogte van de toren uit. In de zijgevels zijn drie grote spitsboogvensters aangebracht onder aaneengeschakelde steekkappen; de daardoor ontstane ruimten vormen in het interieur de smalle zijbeuken. De parementenruimte (parement = natuurstenen gevelbekleding) en de sacristie hebben smalle en hoge gekoppelde spitsboogvensters. De achtergevel van het schip is een topgevel, waartegen het koor met drie gekoppelde spitsboogvensters.
Het interieur
Het gehele interieur is uitgevoerd in schoon en decoratief metselwerk van gele en geglazuurde Friese steen. De lambriseringen zijn van marmer met daartussen markante zwarte natuursteenbanden. Boven het orgelbalkon het Caeciliaraam uit de bouwtijd.
Het plafond bestaat uit een hoog en breed netgewelf in schoon metselwerk met decoratief gemetselde gewelfvlakken (elk gewelfvlak is een klein graatgewelf) en groen en geel geglazuurde Friese steen in de bogen en ribben. Onder de brede spitsboogvensters in de zijgevels van de zijbeuken zijn muurschilderingen aangebracht met veertien kruiswegstaties van Gerrit (Gerard) van Geffen (1883-1970).
Alle ramen zijn voorzien van glas-in-lood. De oudste zijn uitgevoerd door de firma Basart en Sloet uit Den Haag (o.a. apsis). De grote figuratieve ramen van deze firma in de zijmuren van de kerkruimte werden vervangen door andere ramen, waarvan twee naar ontwerp van de Benedictijn Jac. van der Mey, een Geboorteraam (1947) en een Verrijzenisraam (1943). In de sacristie bevinden zich authentieke eikenhouten credens- en paramentenkasten en glas-in-lood in art deco stijl. De klokken in de toren van de fa. Eysbouts.
