G29 Stadhuis
Rond stond 1500 op deze plaats al een ‘stedehuis’. Daar zetelde het bestuur van de stad ’s-Gravenzande (stadsrechten sinds 1246). Het stadhuis, waar u nu voorstaat, is in 1869 gebouwd. In 1979 is er vanwege uitbreiding een grote vleugel aangebouwd. In 2004 is de gemeente ’s-Gravenzande onderdeel geworden van de gemeente Westland. Tot 2017 is het gebouw, waarin ook de raad van Westland vergaderde, in gebruik geweest als gemeentehuis. In 2023 is de vleugel gesloopt. In de gevel is het stadswapen, een klimmende gouden leeuw op een azuurblauw veld, aangebracht en op het dak staat een torentje met een brandklok erin. Deze werd vroeger bij brand geluid en iedere poorter was dan verplicht zich bij het stadhuis te melden met zijn blusmateriaal. In 2024 is het gebouw gerestaureerd.
Het voormalige stadhuis, gebouwd in 1869, heeft van buiten weinig van haar oorspronkelijke karakter verloren. Een karakteristiek pand uit de negentiende eeuw met hoge ramen en statige dubbele deuren. Boven de dubbele deuren wijst een tekst erop dat de eerste steen is gelegd op 21 juni 1869 door de dochter van de toenmalige burgemeester A. Hageman. Het stadhuis is gebouwd door de ’s-Gravenzander Arie van Eendenburg voor het bedrag van 8483 gulden. Op de gevel, onder de goot, is het wapen van ’s-Gravenzande zichtbaar. Op het dak staat een negentiende-eeuws torentje met daarin een brandklok. Bij brand werd deze klok geluid en was iedere poorter verplicht om zo snel mogelijk met zijn blusmiddelen naar de brand te komen. Na afloop diende men zich te verzamelen voor het stadhuis.
Binnen is er nog maar weinig origineel. De plafonds zijn overal gestuct en het interieur en de inrichting van het pand zijn in de loop van de jaren flink veranderd. Links beneden waren, volgens een oude tekening, ooit een telegraafkantoor, een kamer voor de bediende en een kamer voor het publiek. Rechts waren ruimtes bestemd voor de burgemeester en de bode. Boven waren aan de rechterkant van de gang de secretariskamer en de archiefkamer. Links van de gang was de raadzaal.
Het stadhuis uit 1869 verving het oude raadhuis van 1744. Op een oude prent van Aert Schouman (1710-1792) is te zien dat dit raadhuis een trapgevel had. 
Historische bronnen maken duidelijk dat op dezelfde plaats al in 1500 een ‘stedehuis’ stond, waar het bestuur van de stad ’s-Gravenzande zetelde.
’s-Gravenzande had sinds 1246 stadsrechten. Deze waren verleend door graaf Willem II, op aandringen van zijn moeder, gravin Machteld. Zij was weduwe van graaf Floris IV, die in de nabijheid van het dorp een kasteel had laten bouwen en waar hij zijn jachtgebied had. Na zijn dood in 1234 woonde zijn weduwe hier bijna permanent.
Rechts van het stadhuis uit 1869 stond, gescheiden door een poort, het huis van dominee van Geest en daarnaast de Spaansche Vloot. Het huis van ds. van Geest werd in 1960 gesloopt om een verbindingsweg mogelijk te maken tussen de Sand-Ambachtstraat en het Marktplein. In die periode is ook een extra zaal achter de Spaansche Vloot gebouwd en een houten keet achter het oude stadhuis. De keet fungeerde als extra kantoorruimte voor de ambtenaren van de gemeente ‘s-Gravenzande
Op 9 mei 1979 werd de eerste paal geslagen voor een nieuwe vleugel achter het oude stadhuis. Deze vleugel diende als uitbreiding van het stadhuis en moest de houten keet gaan vervangen. De eerste fase, het kantoorgedeelte, werd op 9 juli 1980 opgeleverd en de tweede fase, het representatieve gedeelte en daarmee het gehele gebouw, werd 2 september 1981 opgeleverd. De opening geschiedde door de toenmalige burgemeester M. van Prooijen. Het gebouw is tot 1 januari 2004 in gebruik geweest door de gemeente ’s-Gravenzande.
Op 1 januari 2004 ging het gemeentehuis van ’s-Gravenzande, als gevolg van de gemeentelijke herindeling, over naar de gemeente Westland. Deze vestigde in het gebouw één van haar gemeentekantoren. Van 2004 tot 2017 vergaderde in dit gemeentekantoor ook de gemeenteraad van Westland. In september 2017 werd het nieuwe gemeentehuis in Naaldwijk in gebruik genomen en werd het gemeentekantoor in ‘s-Gravenzande gesloten. Na jaren van leegstand is in 2023 de vleugel uit 1981 gesloopt en is op de plek van het voormalige gemeentehuis een appartementencomplex gebouwd, met de naam Residence Gravin Machteld.
Het oude stadhuis uit 1869 is gelukkig behouden gebleven en in 2024 volledig gerestaureerd. Het oude stadhuis vormt samen met de naastgelegen Spaansche Vloot een mooie tastbare herinnering aan oud-’s-Gravenzande. Beide panden zijn gelegen aan het eeuwenoude Marktplein met daarop nog een dorpspomp, gebouwd rond 1680.
