G 7 Korenmolen van Maat
In 1908 is deze achtkantige stellingmolen (ook wel baliemolen genoemd), een extra hoge molen in verband met de windvang, gebouwd en in 1909 in gebruik genomen. De molen werd gebouwd naast een bestaande stoommaalderij omdat malen op de wind goedkoper was. De bovenbouw was niet nieuw, maar afkomstig van een afgebroken poldermolen uit Alphen aan den Rijn. In 2001-2002 is de molen grondig en maalvaardig gerestaureerd. De molen heeft geen naam, maar staat in de volksmond bekend als ‘de molen van Maat’, de vroegere molenaar/eigenaar.
Historie
Al in 1273 is er sprake van grafelijke inkomsten uit een korenmolen in ‘s-Gravenzande. In 1290 verkoopt graaf Floris V zijn twee ‘s-Gravenzandse molens. Dat waren de “Voormolen” die aan het einde van de Langestraat aan de Zuidwind stond en mogelijk in de tijd van de reformatie werd verwoest en de “Achtermolen” die aan het einde van de huidige Molenstraat stond. In de vorige eeuw heette een opvolger van deze laatste molen “De Fortuin”. Deze brandde in 1879 af. Deze molen werd niet meer herbouwd.
De Molen van Maat
Om toch te kunnen malen is aan de Naaldwijkseweg een maalderijgebouwtje gesticht, waarin een stoommachine lag die twee koppels stenen aan kon drijven. In 1903 kocht de opa van de laatste eigenaar Nijs Maat, de stoommaalderij. Op 5 mei 1908 werd vergunning aangevraagd voor het bouwen van een windmolen naast de bestaande maalderij. Op 18 juni 1908 wordt de vergunning verleend en op 8 augustus van dat jaar wordt door de 5 jarige Arie Maat de eerste steen gelegd.
Geheel in het teken van die tijd, gebruikte men hiervoor geen nieuwe molen, maar een tweedehands houten achtkante molen. Deze molen was oorspronkelijk een poldermolen uit Alphen aan de Rijn. Nijs Maat liet de molen plaatsen op een nieuw gemetselde achtkante, ruim zes meter hoge stenen onderbouw. Op 4 februari 1909 kon de molen in gebruik worden genomen.
De molen werd ingericht als korenmolen met drie koppels stenen, twee om veevoer te malen en één voor tarwemeel. De molen bleef in bedrijf tot half zestiger jaren. Toen kwam de molen stil te staan en raakte in verval.
Het duurde tot 1977 eer de molen uitwendig gerestaureerd werd. Het molenlijf werd flink onderhanden genomen, er kwam een nieuwe stelling (balie) en een nieuw wiekenkruis. Zo was de molen weer regelmatig in bedrijf tot 1989. Uitwendig was de molen piekfijn in orde, maar inwendig begon er steeds meer aan te mankeren. Om die reden kon er vanaf die tijd ook niet meer met de wind gemalen worden. In 1999 kocht de gemeente ‘s-Gravenzande de molen van de laatste molenaar uit de familie Maat, om die vervolgens voor het symbolische bedrag van één gulden te verkopen aan de Stichting De ’s-Gravenzandse Korenmolen.
De molen is in 2001-2002 weer geheel maalvaardig gerestaureerd zodat dit belangrijke cultuurhistorische monument voor ‘s-Gravenzande bewaard kon blijven voor de toekomst.
In 2012 heeft de Stichting het in slechte staat verkerende wiekenkruis vervangen. Daarbij werden gelaste en verzinkte deelbare roeden aangebracht. Op 6 februari 2014 sloeg het noodlot toe en brak de wiekenas en kwamen de wieken naar beneden. Er ontstond een grote ravage, waarbij gelukkig niemand gewond werd. De molen leed zware schade. Dankzij de steun van de bevolking, vele acties en bijdragen van de gemeente Westland, het Fonds Westland, het Fonds Loswal de Bonnen en kringloopwinkel ReSell, kon het herstel in 2015 beginnen. Op 6 februari 2016, exact twee jaar na de ramp kon de molen weer in gebruik worden gesteld. Echter in mei 2017 moesten de wieken opnieuw stil worden gezet. Ditmaal op advies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Gebleken was dat het sinds 2011 in Nederland toegepaste systeem van deelbare roeden niet deugde. Circa 40 molens in Nederland kwamen zo stil te staan. De RCE stelde middelen beschikbaar zodat alle getroffen molens gerepareerd konden worden. Op de Westlandse Molendag, 30 juni 2018, werden de wieken officieel weer in gebruik genomen.
Huidige functie
Sinds 2020 is de oorspronkelijke functie van de korenmolen in ere hersteld.
De korenmolen wordt draaiende en malende gehouden door vrijwillige molenaars. De molen verwerkt op ambachtelijke wijze diverse granen tot volkorenmeel, bloem en diverse bakmixen. Deze zijn verkrijgbaar in de winkel van de molen. De molen is in de regel elke zaterdag geopend of doordeweeks als de molen draait.
