N21 Oude Raadhuis
In 1562 is dit ‘gemeenraet- of dinghuys’ gesticht. In de voorruimte van het gebouw was de waag, terwijl de achterzijde diende als vierschaar, een plaatselijke rechtbank. De Hollandse renaissancegevel draagt het jaartal 1688. Dit lijkt misleidend maar in dat jaar werd de voorgevel vernieuwd in opdracht van koning-stadhouder Willem III, die toen ambachtsheer van Naaldwijk was. In de gevel zijn drie wapens zichtbaar. Het bovenste wapen is van het geslacht Van Naaldwijk, daaronder het wapen van prins Frederik Hendrik en boven de vroegere toegangsdeur het wapen van Willem III.
Het gebouw verloor zijn functie als raadhuis in 1974. De raadsfracties en de griffie bleven er echter gebruik van maken tot 2011. In 2014 is dit rijksmonument verkocht en vervolgens aan de buitenzijde en binnenzijde geheel gerestaureerd.
In 1561 schonk Willem Corszoon van Vliet (1505-1567) een stuk grond, bedoeld voor de oprichting van een “gemeen raet- of dinghuys”. Ambachtsheer op dat moment was niemand minder dan Willem van Oranje, later omschreven als de ‘Vader des Vaderlands’. Willem van Vliet woonde zelf in het pand dat grenst aan de zuidoost-zijde van het Oude Raadhuis: het pand op adres Herenstraat 2 en 4. Feitelijk schonk hij dus zijn tuin (bogaard) om te gebruiken als bouwgrond. De bouw startte snel en in 1562 werd het raadhuis opgeleverd.
Het Ambacht Naaldwijk kwam in 1584 bestuurlijk in bezit van Prins Maurits en vervolgens in 1612 van Fredrik Hendrik. Hij kocht in dat jaar alle bezittingen in het Westland van de Prins van Arenberg. De bestuurlijke rechten en de rechtspraak in het Westland kwamen zo op den duur in één hand en de bezittingen kwamen daarna in beheer van een Domeinraad, die werd geleid door een rentmeester. In de praktijk was die ook vaak Baljuw en schout.
Fredrik Hendrik liet het Raadhuis in 1632 verbouwen en vergroten. De Renaissance voorgevel moest toen vorm krijgen. Op de begane grond aan de kant van het Wilhelminaplein (Marktveld tot 1898) was de waag toegankelijk. Dit bleek op de vele marktdagen een handige plek en zorgde voor goede inkomsten. Men was verplicht de zaken die verkocht werden eerst te laten wegen. Het waagbriefje moest garantie geven voor het juiste gewicht. Het waaggeld dat men diende te betalen was een soort belasting aan de Gemeente Naaldwijk.
De betalingen door Fredrik Hendrik voor eerdergenoemde verbouwing bleven echter uit. Pas toen zijn kleinzoon Willem III in 1688 het Oude Raadhuis nogmaals liet verbouwen en eigenlijk ook liet afbouwen, werden alle schulden afgelost en kon een actueel jaartal (1688) op de gevel aangebracht worden.
Prent van Aert Schouman uit 1742, met links het raadhuis, waar de deur (naar de waag) nog aan het Plein is. Een man leest de mededelingen. Collectie ErfgoedWestland.nl
Achter de Waag was de rechtszaal, deze werd eerst Vierschaar genoemd. Vier geschoren touwen zorgden voor afbakening van het deel, waar recht werd gesproken door zowel de Baljuw en welgeboren mannen uit Naaldwijk als ook de Schout en Schepenen, deze laatsten behandelden de lichtere vergrijpen. In die tijd hing er een Spreukenbord in de rechtszaal en deze is nu in het Historisch Archief te vinden.
De Herenstraat rond 1892, met grote iepen op het plein. Rechtsvoor herberg De Valck en helemaal rechts de ambtswoning van de burgemeester. Collectie ErfgoedWestland.nl
In 1912 kocht de gemeente Naaldwijk het naastliggende pand aan het Wilhelminaplein. Deze ruimte was hard nodig om alle diensten van de gemeente een plek te geven. In 1929 startten Burgemeester en wethouders van Naaldwijk een procedure om tot een nieuw Raadhuis te komen, op de hoek van de Dijkweg en de Woerdlaan. Dit initiatief strandde echter door de wereldwijde crises in die tijd. In 1934 werd het bestaande Raadhuis grondig gerestaureerd naar de plannen van architect A.A. de Kok. Toen ook werd het wapen van Frederik Hendrik toegevoegd.
Het aanbrengen van het wapen van Frederik Hendrik, bij de renovatie in 1934. Collectie ErfgoedWestland.nl
Tot 1975 bleef het pand het Raadhuis, maar toen werd het echt te gek. Eind 1974 nam men het voormalige gemeentehuis Naaldwijk, tegenover de theater “De Naald”, in gebruik. En na de bouw van het nieuwe gemeentehuis aan de Verdilaan – van de fusiegemeente Westland – is ook dit nieuwe pand inmiddels weer gesloopt.
Vanaf 1975 heeft onder andere het Samenwerkings Orgaan Westland in het Oude Raadhuis haar vergaderingen gehad. Dit was een samenwerkingsverband van de toenmalige 7 Westlandse gemeenten. Ook is het – tot 2011 – door de ggriffie en de verschillende raadsfracties van Gemeente Westland gebruikt. In 2014 is dit rijksmonument verkocht en vervolgens aan de buitenzijde en binnenzijde geheel gerestaureerd. Sindsdien is het in gebruik als winkelpand.
