P11 Kerkhofmuren
Op de plaats van het kerkhof lag rond 1760 de tuin van Andries van Esch. Het was een idyllisch oord langs de Gantel met boomgaarden en muren waartegen fruitbomen groeiden. Het kerkhof, in gebruik sinds 1827, wordt links van de ingang begrensd door zo’n fruitmuur. In de begraafplaatsmuur zijn de spijkerresten te vinden waarlangs de bomen werden geleid. De muur wordt door massieve steunberen overeind gehouden. Dat is nodig want de aarde ligt aan de zuidkant hoog opgetast en dat geeft buitenwaartse druk. Op de zuilen bij de ingang zijn reliëfs van een gevleugeld tijdglas aangebracht. Rechts daarvan is een recente muur met symbolen opgetrokken. Deze hebben betrekking op de christelijke geloofsfundamenten: het grafkruis, het Christusteken, Alfa en Omega, de scheppende hand van Christus in het heelal en als laatste het kruisanker.
Historie van de Kerkhofmuur
In het kerkarchief bevindt zich een geschreven tekst uit 1568 over een kerkhof te Poeldijk. Niet helemaal duidelijk is waar dit precies heeft gelegen, meestal toch dicht bij een kerk. De kerk lag destijds aan de Voorstraat.
Kaartenboek klooster Maria Magdalena, Regulieren van Bethanië, ’s-Gravenzande,1566
Daarna is de naam Andries van Es/ Esch in de 17de eeuw verbonden aan een tuin die het huidige kerkhof werd. Zijn buurtuinen waren van Ghrietje Storm en Franciscus Verburch. Vervolgens kwam de kwekerij in bezit van de familie Goeijenbier. Lange tijd beheerde Johannes Goeijenbier de tuin.
Daarnaast hield hij toezicht op het kerkhof en leidde daar de gang van zaken in overleg met het kerk- en armbestuur. In een verslag van maart 1865 lezen we dat de bestaande muur bij het kerkhof erg bouwvallig is. Dat betekent dat die bewuste muur toch al behoorlijk oud zal zijn. Een heel stuk ouder dan de meeste na 1850 gebouwde (fruit)muren.
De kerkhofmuur, links van de ingang, is dus kort na 1865 herbouwd. Johannes Goeijenbier deed in mei van dat jaar de toezegging dat hij de helft van de kosten voor de opbouw van de muur zou bijdragen.
Omdat Johannes kinderloos stierf erfde zijn neef Gerrit Goeijenbier de tuin en na hem diens zoon Jacob. Rond 1900 werd van Gerrit een stuk grond aan de Gantel gekocht zodat het kerkhof kon worden uitgebreid. Jacob (*1890-1933) droeg vervolgens rond het jaar 1910 stukjes grond aan het kerkbestuur over voor de bouw van een kerk. Inmiddels bevinden we ons in de 20ste eeuw waarin de rest van de tuin in eigendom van de zonen van Jacob kwam, namelijk Gerard Jaczn. en Geo. Geo stierf echter aan ernstige verwondingen opgelopen in de eerste oorlogsdagen van de Tweede Wereldoorlog. Deze tuin kwam toen in eigendom van de oudste dochter van Jacob, Cornelia Goeijenbier en haar echtgenoot Marinus de Backer.
Het kerkhof werd dus na verloop van tijd uitgebreid met gedeelten van de oorspronkelijke oude tuinen van Andries van Es en Pastoor Franciscus Verburch. Midden op de begraafplaats kwam een grafkelder voor overleden geestelijken en religieuzen. Bijzonder is dat een van de fruitmuren van de voormalige tuin nog altijd als omsluiting van de begraafplaats dient en als keerwand voor de graven.
Constructie van de muur
Een van de metselaars die na 1850 fruitmuren metselde was Willem Witkamp. Links van de kerkhof-ingang is deze muur te volgen tot aan de hoek op het noordwesten waar de muur eindigt met een hoge welving als extra bescherming tegen koude wind. Over de gehele lengte is de muur afgedekt met dakpannen. Spijkerresten vinden we vooral aan de kant van de graven. Deze spijkers werden destijds gesmeed door de smid. Ze waren van een rechthoekig model uitlopend in een punt met aan de andere kant een platte kop. Daarachter bleef de bevestiging van takken en twijgen met binddraad stevig zitten. Inmiddels zijn na zoveel jaren in weer en wind de spijkers flink weggesleten.
Metselaar Witkamp metselde niet alleen fruitmuren, hij werkte ook aan woonhuizen, zoals het zusterklooster op Voorstraat 88 (1874) en Voorstraat 110 – 112 en 112 b: de huizen die boer Helderman liet bouwen voor zijn dochters. (1871 en 1872).
De oude fruit-/ kerkhofmuur was deels ingevallen maar is zo goed als mogelijk gerestaureerd.
Het Kerkhof
Zuil met gevleugelde zandloper
Kunstwerk van Lolke van der Bij
De ingang van het kerkhof bestaat uit een poort tussen twee zuilen. Deze zuilen dragen elk een reliëf dat een gevleugeld tijdglas of zandloper voorstelt. De bijhorende spreuk luidt: Aqua ruit, (spreek uit roe-iet) water vliedt, dat zou in dit geval dan de Gantel kunnen zijn. Tempus fugit, de tijd vliegt en het uur van het afscheid van het aardse leven is ongewis.
Betreffende de oude, oorspronkelijke tuin met hagen en sloten waar het kerkhof op ligt, bezit het Historisch Archief Bartholomeus Poeldijk een document dat een overeenkomst behandelt tussen Franciscus Verburch, Andries van Es en Ghrietje Cornelis dr. Storm, de eigenares van een aangrenzend perceel. Het document behandelt de afspraken over het ritme in het beheer van de hagen en waterlopen rondom en tussen de tuinen alsmede een vergoeding voor Ghrietje vanwege het gebruik van een vaarsloot naar de Gantel.
Op het kerkhof staat een kunstwerk in de vorm van een gestalte die een gebaar van welkom en bescherming maakt. Het is van roestvrij staal, 225 cm hoog en het staat op een sokkel die 75 cm hoog is. Ontwerp en uitvoering: kunstenaar Lolke van der Bij uit Tienhoven. Advies daarvoor kwam van atelierhouder Piet Vellekoop uit De Lier en een commissie van het parochiebestuur.
Reliëfs
September 2001 werd een commissie gevormd ter uitbreiding van het kerkhof. In 2007 was het werk gaande. De nieuwe muur werd 90 m. lang en heeft een indeling met vlakken van ongeveer 6 m. breed waarin reliëfs zijn opgenomen. Het werk is gedaan door Arno Voogt, Graaftechniek en Groen te Maasdijk. De aannemer: H. Verduyn. Idee en ontwerp zijn van pastor Michel Hagen.
Een kale strakke muur leek Pastor Hagen niet interessant en op zoek naar Christelijke symbolen vond hij deze in een oud boek. Titel, uitgever, schrijver en jaartal onbekend. Het beeld van het grafkruis komt van het heilig graf in Jeruzalem.
Het eerste teken, vanuit de kerk gezien:
Pastor Hagen heeft de tekeningen daarvoor uitvergroot. De afbeeldingen moesten geschikt zijn voor uitvoering in baksteen daarom zijn het hoekige vormen geworden.
22 maart 2009 werd de uitbreiding van het kerkhof met de inzegening door Pastoor J. van Mastwijk bezegeld. De nieuwe muur vormt de begrenzing van een deel van het bestaande kerkhof en het geheel nieuwe, westelijk gelegen deel.
De oude kerkhofmuur links van de ingang
De entree naar het kerkhofBron: Historisch Archief Bartholomeus Parochie te Poeldijk.
