W 4 Het oude Raadhuis aan het Plein
Het oude raadhuis aan het Plein is gebouwd in 1938 en ontworpen door A.J. Kropholler in de zogenaamde Oud-Hollandse stijl. Het heeft tot 1993 als raadhuis gediend en is op dit moment in gebruik als restaurant, makelaardij en notarissen- & advocatenkantoor, hoewel de voormalige raadszaal nog steeds af en toe als trouwzaal dient.
In het gebouw zijn diverse fraaie stijlelementen terug te vinden, zoals tegeltableaus, glas-in-lood raampartijen en spreuken in het Latijn. De twee stoere zandstenen leeuwen op het bordes verwelkomen een ieder die dit bijzondere gebouw wil bezoeken.
Geschiedenis
Eeuwenlang heeft het gemeentebestuur vergaderd in een opkamertje van herberg de “Vergulde Roscam”. Deze zat op de hoek van het Plein en de Heulweg, waar nu een makelaarskantoor zit. In 1828 kwam het pand ernaast vrij. Na sloop, bouwde de gemeente hier haar eerste echte raadhuis (nu bekend als “Het Wapen van Wateringen”) dat kon worden betrokken op 9 juli 1829. In 1920 kwam de Vergulde Roscam vrij die inmiddels was omgedoopt tot “Huis ten Hoek”. Omdat het raadhuis uit 1828 te klein was geworden, kocht de gemeente Huis ten Hoek aan en na een lichte verbouwing verhuisde men op 4 november 1921. In de jaren dertig was er al weer sprake van ruimtegebrek. Dit keer werd weer tot nieuwbouw besloten. Op 18 januari 1938 werd met de bouw begonnen.
Architect
Het raadhuis is ontworpen door de bekende architect A.J. Kropholler (1881-1973), die zich liet inspireren door het werk dat Berlage rond 1900 maakte. Hij noemde dit “echte” Hollandse bouwkunst. Hij pleitte voor het vasthouden aan traditionele bouwwijzen in moderne architectuur, het traditionalisme.
Enkele voor hem typische stijlelementen, die hij ook toepaste in dit raadhuis, zijn: het gebruik van baksteen, ook voor het interieur en voor de versiering; het afwisselen van baksteen met blokken natuursteen op constructief belangrijke plaatsen; het vervaardigen van versieringen uit dezelfde klei als de bakstenen; een natuurstenen afwatering in enkele kozijnen.
Interieur
Toen eenmaal was besloten om een nieuw raadhuis te bouwen, gingen er stemmen op om cadeaus aan te bieden ter gelegenheid van de opening. Er werd een comité opgericht met de bedoeling er voor te zorgen dat de aangeboden geschenken zouden passen bij het gebouw. Daarvoor wilde men nauw overleg voeren met de architect. Het comité tooide zich met de lange naam “Comité tot het verleenen van bemiddeling bij het aanbieden van geschenken ter gelegenheid van de opening van het nieuwe Raadhuis te Wateringen”.
Verschillende lampen in het gebouw, de gebrandschilderde ramen, een deel van het meubilair en nog wat kleinere zaken konden op deze manier in stijl worden ontworpen. De gulle gevers waren de ambtenaren zelf van hoog tot laag, notabelen, verenigingen, het bedrijfsleven en particulieren. De geldelijke bijdragen werden grotendeels besteed aan een muurschildering in de voormalige trouwzaal op de begane grond.
Op 15 november 1938 werd het raadhuis geopend en een dag later werden de geschenken officieel aan het gemeentebestuur overgedragen. De muurschildering kon pas op 2 maart 1939 worden aangeboden, omdat die nog niet af was.
Kunstwerken
De bedoelde muurschildering is van de hand van Dirk Nijland (1881-1955). Hij heeft in meerdere door Kropholler ontworpen raadhuizen muurschilderingen aangebracht.
Op het bordes van het raadhuis staan twee leeuwen die het Nederlandse wapen vasthouden. De leeuw, als een moedig en edel dier, was de uitbeelding van het krachtige verleden van het Nederlandse volk. De leeuwen zijn gemaakt door Johan Coenraad Altorf (1876-1955).
In de raadzaal is een tegelplateau aangebracht met het portret van Koningin Wilhelmina. Het tegelplateau is gebakken naar een ontwerp van de kunstschilder Raoul Martinez (1876-1974).
De kapstok in de benedenhal en veel van het meubilair, waarvan nog een deel in de raadzaal aanwezig is, is ontworpen door de binnenhuisarchitect Cornelis van der Sluys (1881-1944).
Symboliek
De muurschildering van Nijland is een symbolische voorstelling van het huwelijk. Het laat een rots in een woelige zee met een donkere wolkenlucht op de achtergrond zien. Boven op de rots bouwen twee vogels hun nest. De rots staat voor de trouw die het bruidspaar elkaar belooft. Op de hoeken zijn de vier elementen aarde (wereldbol), lucht (wolk), vuur (zon) en water (golf) aangebracht. Midden boven staat de achtpuntige ster uit het gemeentewapen. De ingang van de voormalige trouwzaal is versierd met twee handen in een ring die elkaar een ferme handdruk geven en met druiventrossen die symbool staan voor vruchtbaarheid.
Boven de bank in de hal is een anker aangebracht. Dit is het christelijk symbool voor hoop. Wellicht is dit ook een verwijzing naar de door Kropholler aangestelde opzichter H. de Hoop. In het trappenhuis zijn drie gebrandschilderde ramen met daarin de tekens van de dierenriem. Daartegenover zijn er twee waarin de vier seizoenen zijn uitgebeeld. De ramen zijn ontworpen door Jo Kropholler, de zus van de architect. De gebruikte voorstellingen wijzen op het verloop van de tijd waarin de fundamenten voor een wijs beleid zijn gelegen.
In het trappenhuis staan op de muren twee Latijnse spreuken te lezen: “Concordia res parvae crescunt” (Eendracht maakt macht). Deze spreuk wordt vergezeld door de Hollandse Leeuw met een pijlenbundel in zijn klauw. De hier afgebeelde pijlen stellen de zeven provincies voor die in de zeventiende eeuw de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vormden. De tweede spreuk luidt: “Vigilate Deo confidentes” (Waakt, op God vertrouwend). Hierbij hoort de haan, het symbool van de waakzaamheid, die in de hal boven de bank voor de raadzaal is aangebracht. Boven de deur van de raadzaal staan de woorden “Salus publica supreme lex esto”, wat betekent “Het algemeen welzijn zij de hoogste wet”. Dit is waarschijnlijk een aansporing voor de raadsleden om altijd het belang van de bevolking voor te laten gaan bij de beslissingen die zij nemen. Deze spreuk gaat vergezeld van een roos, die zowel vertrouwen als geheimhouding uitdrukt. In de raadzaal boven de publieke tribune staan de woorden “Virtus Concordia Fides (Deugd Eendracht Trouw). Ook deze woorden zijn in eerste instantie bestemd voor de raadsleden. Deze eigenschappen zijn immers nodig om goede beslissingen te kunnen nemen. Aan de muur boven de ingang zijn de wapens van Wateringen en Zuid-Holland te vinden in hun originele kleuren.
Heden
In april 1993 vertrokken de ambtenaren naar een nieuw pand aan de Dorpskade. Op 9 maart 2001 kreeg het voormalige raadhuis de status van rijksmonument.
Het hoofdgebouw (exclusief de benedenvloer) is sinds augustus 2006 een notarissen- & advocatenkantoor. In de afgelopen jaren is er hard gewerkt aan een restauratieplan om het gebouw in goede conditie te houden.
De raadzaal is beschikbaar voor het voltrekken van huwelijken en hij is mede in gebruik door de Rotary Club Wateringen. Sinterklaas laat zich elk jaar met plezier verwelkomen in dit fraaie, markante gebouw.
