P 1 Bartholomeuskerk Poeldijk
De r.k. H. Bartholomeuskerk wordt ook wel de ‘kathedraal van het Westland’ genoemd. Het is een neogotische kruiskerk ontworpen door architect Nicolaas Molenaar sr. en is ingezegend in 1926. Aan deze dekenale kerk – kathedraal van het Westland – is een 76 m hoge toren verbonden die hoog boven het Westland uitsteekt. In deze toren bevinden zich drie luidklokken. Deze stammen uit 1947 omdat in de Tweede Wereldoorlog de oorspronkelijke klokken zijn geroofd. Door een actie onder de parochianen konden drie klokken besteld worden bij de Klokkengieterij van Bergen te Heiligerlee. De klokken genaamd Maria, Jozef en Bartholomeus hebben respectievelijk de tonen A, C en F. De zeven gebrandschilderde ramen in het priesterkoor tonen de heilige sacramenten. Het Maarschalkerweerd-orgel heeft 31 registers. De eerste kapel van Poeldijk is in het jaar 1198 gesticht door de Graven van Holland. In 1252 werd de parochiefunctie toegekend. De H. Bartholomeus werd als patroonheilige toegevoegd. Zijn geschiedenis en martelaarschap zijn verbeeld in een eeuwenoud schilderij van Jacob Corneliszoon van Oostsanen, in bezit van de parochie. Na de reformatie was pastoor Franciscus Verburgh (1616 – 1708) vanaf 1647 verbonden aan de parochie.
In 1926 liet Deken Buysman hier een nieuwe kerk bouwen in neogotische stijl. De architect is Nicolaas Molenaar sr. Van buitenaf lijkt deze kerk sinds de bouw nauwelijks veranderd. Het interieur echter heeft verschillende ingrijpende veranderingen ondergaan. Het witte altaar stond eerst in de apsis, het priesterkoor, tegen een achtergrond van dieprood fluwelen gordijnen. Tussen het priesterkoor en de gelovigen stonden de communiebanken waarop de mensen knielden die ter communie gingen, hun handen gevouwen onder de draperieën die daar overheen lagen. *
De sfeer werd mede bepaald door de bloemen die sinds jaren door een groep kwekers en een bloemist werden verzorgd zodat men bij binnenkomst een aangename geur ervoer. Ook de kleuren van de misgewaden door het kerkelijk jaar droegen bij aan de sfeer net als het kaarslicht en het zilverwerk. Evenals de bijdragen van de zangkoren en het orgelspel. Het wit voor de hoogtijdagen. Het rood van Pinksteren met daarna het groen voor het vervolg van het kerkelijk jaar tot aan het paars in de Advent, de vier weken voor Kerstmis, net zoals in de 40-daagse Vastentijd. Zwart in rouw- en Allerzielentijd. Er rust een reeks bijzondere kerkgewaden – paramenten – in het archief.
Toch stroomden er veranderingen door het gebouw die samengingen met nieuwe inzichten. Het concilie van 1962 bijvoorbeeld stelde versobering voor. Deken Nicolaas ging ermee aan de slag. Er was in die tijd een Benedictijner monnik en architect, Dom van der Laan. Hij had als vertrekpunt voor zijn werk de Romeinse catacomben waarin de eerste christenen elkaar ontmoetten. De sobere uitvoering van zijn ontwerpen voor kerken, kloosters en ook woonhuizen vond daar zijn oorsprong – in beton met een raamverdeling volgens de Gulden Snede, voorzien van eenvoudig meubilair. Architecten kwamen van verre om deze bouwstijl te verkennen. Met name in de Pastoor van Arskerk te Loosduinen. Gebouwd door architect Aldo van Eyck, geïnspireerd door Dom van der Laan.
Voor de Poeldijkse kerkgangers was het wennen. Het bleek na de verbouwing in 1965 ook een wonderlijke combinatie: het ruimtelijke en omhoog strevende van de neogotiek, met rondom de schilderingen van heiligen, martelaren, kerkvaders en taferelen uit het nieuwe testament – waarvan het gebouw dus bleef bestaan – was eigenlijk tegengesteld aan de lage en wat benauwde catacomben – terwijl de kleurige schilderingen van Van Geffen tot verdriet van menigeen waren weg gebikt. Wel is het zo dat veel schilderingen flink waren aangetast en daardoor nauwelijks herkenbaar door vochtdoorslag, vooral aan de west- en noordzijde van het kerkgebouw.
Het oorspronkelijke altaar werd vervangen en temidden van de kerkgangers werd een nieuw altaar opgesteld. * (het Remeiland werd wel gezegd, naar model van een toenmalige piratenzender op zee.) Na enkele decennia, in 1990, was renovatie van het gebouw noodzakelijk. Groot onderhoud volgde. Nagedacht werd over de kleuren die men wilde aanbrengen. Architect Kees Breumelhof hanteerde een mooi palet, verwijzend naar Berlage in wiens stijl de kerk niet is gebouwd maar het gebouw stamde wel uit de periode waarin Berlage bouwde. Zo zien we dus kleuren terug die we ook in het Haags Kunstmuseum, vroeger Het Gemeentemuseum, aantreffen. Deze brengen in elk geval een rustige en vriendelijke sfeer terug.
Pastoor Verburch heeft een grote stempel gedrukt op Poeldijk en dat is nog steeds zichtbaar in deze parochie en vooral in de kerk. Zijn gouden miskelk uit 1649 wordt soms op hoogtijdagen nog gebruikt bij de eredienst. Andere belangrijke erfstukken van deze pastoor zijn het handgeschreven prekenboek en het schilderij ‘De marteldood van de H. Bartholomeus’. Dit middeleeuwse schilderij stamt uit de periode rond 1510 en is vermoedelijk een onderdeel van een drieluik geweest. Recent is gebleken dat het schilderij een werk is van de grote middeleeuwse meester Jacob Corneliszoon van Oostsanen. De afbeelding van dit schilderij belicht het leven en de marteldood van de H. Bartholomeus, onze patroonheilige. Het fraaie tabernakel rechts van het hoofdaltaar stamt uit het begin van de 16e eeuw en is een meesterwerk van de Antwerpse zilversmid Joh. Huybrechts. In het drijfwerk zijn Christus en de Emmaüsgangers afgebeeld met aan weerszijden de beelden van Maria en Johannes.
Inmiddels staan nieuwe veranderingen op stapel waarvan er enkele een aanvang nemen: een nieuwe bestemming voor het gebouw die allerlei wijzigingen met zich meebrengt. Liturgie zou mogelijk moeten blijven en hoe dat gecombineerd kan worden met andere activiteiten zal de toekomst uitwijzen. Verschillende werkgroepen buigen zich daarover.
Geschiedenis
Na de reformatie is de parochie in 1647 weer van start gegaan in verschillende schuilkerken onder leiding van pastoor Mr. Franciscus Verburch (*1616 -†1708). Op het huidige kerkplein stond, voor de bouw van deze kerk, het Klopjeshuis dat toebehoorde aan de familie Middelburg. * De ‘klopjes’ waren vrouwen die bij de mensen aanklopten als een eredienst gehouden werd tijdens de reformatie. Deze kerk vervangt een eerder kerkje met twee torentjes dat op de plaats van de pastorietuin stond. (1850 – 1926) Van een kerk die rond 1770 werd gebouwd resteerde nog een muur. * Deze werd afgebroken bij de doorvoer van de Kerklaan naar de Verburchlaan.
Huidige functie
Elk jaar worden hier de Open Monumentendagen uitgebreid gevierd. Niet alleen de kerkhistorie komt dan uitgebreid aan bod, ook allerlei verbanden tussen kerk en dorpsgemeenschap worden belicht. Sinds juli 2011 maakt de parochie deel uit van de parochiefederatie ‘Sint Franciscus tussen duin en tuin’.
Werkgroep Historie Bartholomeus Poeldijk.
Mail: historiebartholomeuspoeldijk@gmail.com
FaceBook: https://www.facebook.com/bartholomeuspoeldijk
Website: http://www.historiebartholomeuspoeldijk.nl
